تب دنگی Dengue Fever یک بیماری ویروسی است که به آن تب دانگ یا تب استخوان‌شکن نیز می گویند. این تب از طریق پشه‌های آئدس، گونه‌ای از پشه های رایج در کشور هند، منتقل می‌شود. با توجه به گزارش مرکز ملی کنترل بیماری‌های منتقل شده از ناقلین NCVBDC، ویروس دنگی یک نگرانی جدی است، زیرا در هند سالانه 100.000 مورد انتقال از این پشه گزارش می‌شود.
تب دنگی چیست؟
ویروس دنگی Dengue از طریق نیش پشه آلوده به افراد منتقل و موجب بیماری تب دنگی می شود. اخیراً این بیماری در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری قاره های آسیا، آمریکا، آفریقا و اروپا و نواحی اقیانوس آرام شیوع زیادی پیدا کرده است. تشخیص زودهنگام و مراقبت های بهداشتی برای گردشگران و دیگر افراد می تواند تا حدود زیادی مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش دهد.
علائم تب دنگی
علائم تب دنگی معمولاً در عرض چند روز پس از گزش شروع می شود، در برخی مواقع ظهور این علائم تا 2 هفته نیز طول می کشد. علائم این بیماری خفیف تا شدید است و شامل تب همراه با حالت تهوع، استفراغ، بثورات پوستی، سردرد، درد چشم، درد مفاصل و عضلات می باشد. در موارد شدید، تب دنگی می تواند باعث شوک، خونریزی داخلی و حتی مرگ شود.
علائم تب دنگی در مراحل اولیه و بالینی:
- تب بالای 40 درجه
- تهوع، استفراغ
- کهیر و خارش پوست
- سردرد، چشم درد
- مثبت بودن تست تورنیکه Tourniquet test positive
علائم تب دنگی در مراحل هشدار دهنده:
- درد یا حساسیت شکمی
- استفراغ مداوم
- تنفس سریع و تند
- خونریزی مخاطی
- بی حالی یا بی قراری
- احساس ضعف شدید
- پوست رنگ پریده
- بزرگ شدن کبد تا حدود 2 سانتی متر
- افزایش HCT همزمان با کاهش سریع تعداد پلاکت ها (در آزمایش خون)
خونریزی از لثه، بینی یا زیر پوست از علائم هشدار دهنده شدید افزایش خطر عوارض دنگی است. خونریزی مخاطی به صورت خونریزی از بینی، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا لکه های قرمز مایل به قرمز روی پوست ظاهر می شود.
آیا علائم تب دنگی پشه آئدوس در همه بیماران یکسان است؟
همه کسانی که به تب دنگی مبتلا می شوند احساس بیماری نمی کنند و ممکن است هیچ کدام از علائم بالا را نداشته باشند. از هر 4 فرد آلوده فقط یک نفر بیمار می شود و افرادی بیمار محسوب می شوند که دارای علائم خفیف تا شدید این ویروس باشند. در حال حاضر داروی خاصی برای درمان سریع این بیماری وجود ندارد و با درمان های رایج بیشتر بیماران تا یک هفته علائم بهبودی پیدا می کنند.
مناطقی با آمار بالای ابتلای بیماری تب دنگی
پشه‌هایی که ویروس دنگی را پخش می‌کنند در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری قاره آمریکا، آفریقا، خاورمیانه، آسیا و جزایر اقیانوس آرام یافت می شوند. در حال حاضر در کشورهای امارات متحده عربی، پاکستان، عراق، کشورهای جنوب خلیج فارس و استان های خوزستان، مازندان، گلستان و گیلان در ایران بیشترین موارد ابتلا به این بیماری دیده می شود.
وقوع سیل شدید در اواسط اپریل 2024 در کشور امارات متحده عربی و شهرهای دبی، شارجه و مناطق راس الخیمه و امارات شمالی موجب تکثیر شدید پشه آئدس، تاقل این بیماری شده است. شهر بندر لنگه در ایران و دبی در امارات متحده عربی دارای بالاترین میزان بیماری تب دنگی هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر تب دنگی شدید هستند؟
در موارد زیر خطر شدت گرفتن بیماری تب دنگی در افراد وجود دارد:
- اگر قبلاً پشه آئدوس شما را نیش زده باشد و این ویروس مبتلا شده باشید، احتمال ابتلا دوباره به دنگی شدید بیشتر است.
- نوزادان و زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به تب دنگی شدید هستند.
- شدت گرفتن بیماری تب دنگی در زنان بیشتر از مردان است.
- افرادی که مبتلا به آسم و دیابت و یا دیگر بیماری های مزمن هستند، شدت بیماری و احتمال مرگ آن ها بالاتر است.
آیا تب دنگی کشنده است؟
تب دنگی در بیشتر موارد اگر زود تشخیص داده شود قابل درمان است. اما گاهی در بیماران با بیماری های زمینه ای می تواند به مرگ منجر شود. در صورتی که دارای علائم شدید بیماری مانند خونریزی، کاهش و افت شدید فشار خون و بی هوشی هستید، باید سریع به پزشک مراجعه کنید.
آیا وجود یک بیمار به معنای وجود پشه در آن منطقه است؟
بر اساس اعلام وزارت بهداشت ایران وجود یک فرد بیمار در یک منطقه به معنای انتقال بیماری نیست، ممکن است آن فرد از کشور یا شهر دیگری آمده باشد و هنوز پشه ها آن منطقه و شهر را آلوده نکرده باشند. در حدود 98% روش انتقال بیماری، از طریق پشه آئدس است. در موارد نادر ویروس از طریق مادر به جنین منتقل می شود. تب دنگی از پشه های آئدس در مناطق و شهرهای شمالی کشور مانند گیلان و مازندان در مقایسه با پشه های جنوب کشور مانند خوزستان و هرمزگان علائم خفیف تری دارد، زیرا از نوع پشه های جنوب اروپا می باشند.
مراقبت های بهداشتی برای مسافران و گردشگران
در ابتدا در پاسخ به این سوال که تب دنگی واگیر دارد؟ باید بگوییم که خیر. این بیماری واگیردار نیست. فعالیت‌های زیر می‌توانند احتمال ابتلای مسافران و گردشگران به بیماری تب دنگی را افزایش دهد:
- گذراندن زمان زیاد در فضای باز و طبیعت
- اقامت در کنار آب های راکد
- سفر به شهرها و کشورهای گرمسیری با وجود تعداد زیاد پشه های آئدس در آن مناطق
- نپوشیدن لباس های بلند و آستین دارد و یا خوابیدن در فضای باز بدون پشه بند
درمان تب دنگی
در حال حاضر درمان خاصی برای بیماری تب دنگی پشه آئدس وجود ندارد. درمان خانگی تب دنگی از طریق نوشیدن مایعات و آب فراوان و هیدارته کردن بدن و تقویت سیستم ایمنی امکان پذیر است. استراحت و مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن و مراجعه به پزشک تنها روش های درمان تب دنگی است.
مسافران برای پیشگیری از تب دنگی چه کنند؟
مسافران و گردشگران می توانند با انجام کارهای زیر از خود در برابر تب دانگی و نیش پشه آئدس محافظت کنند:
- استفاده از مواد دافع حشرات ثبت شده در آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) (دافع حشرات ثبت شده توسط EPA حتی برای زنان باردار و شیرده ایمن و موثر است.)
- استفاده از کرم ها یا اسپری های دافع حشرات پس از استفاده از ضد آفتاب
- پوشاندن بازوها و پاهای کودکان با لباس
- پوشاندن کالسکه ها و کریر نوزادان با پشه بند
- پوشیدن پیراهن آستین بلند و شلوار بلند
- دور کردن پشه ها از اتاق هتل یا اقامتگاه خود
- اقامت در هتل یا اقامتگاه دارای تهویه مطبوع یا پنجره های توری دار
- استفاده از پشه بند برای خوابیدن در فضای باز
آیا تب دنگی از انسان به انسان منتقل می شود؟
تب دنگی مانند بیماری های مسری آنفولانزا یا کرونا نیست که از انسان به انسان منتقل شود. تنها روش انتقال آن گزیده شدن توسط پشه آئدس و یا از طریق مادر باردار به جنین است.
اگر پشه آئدس شما را نیش زد، از خاراندن محل گزش خودداری کنید و برای تسکین خارش از کرم ضد خارش یا آنتی هیستامین استفاده کنید و سریع برای درمان دارویی به پزشک مراجعه کنید.
آیا واکسن تب دنگی وجود دارد؟
واکسن Dengvaxia برای پیشگیری از تب دنگی تایید شده است. البته این واکسن برای افرادی تزریق می شود که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده باشند. ویروس تب دنگی دارای 4 سویه مختلف است و افراد ممکن است چندین بار به این بیماری مبتلا شوند.
