یک گروه باستان شناسی بین المللی در جدیدترین تحقیقات خود در مکانی دورافتاده در جزیره ماداگاسکار گوردخمههای سنگی پر راز و رمزی را پیدا کردهاند که با اجداد زرتشتی ما در ارتباط هستند!
گوردخمههای زرتشتی در آفریقا: اجداد ما هزاران کیلومتر دورتر در اعماق جزیره ماداگاسکار چه میکردند؟
یک گروه باستان شناسی بین المللی در جدیدترین تحقیقات خود در مکانی دورافتاده در جزیره ماداگاسکار گوردخمههای سنگی پر راز و رمزی را پیدا کردهاند که با اجداد زرتشتی ما در ارتباط هستند!
خودِ جزیره ماداگاسکار به عنوان دنیایی از شگفتی طبیعت و تاریخ کهن سیاره زمین شناخته می شود، حالا با این کشف باستان شناسی جذابیت و منحصربه فرد بودن طبیعت و تاریخ کهن آن برای ما ایرانیها صد برابر شد!
ما کارشناسان گروه مسافرتی گردشگران شیراز در این مقاله به بررسی این موضوع جذاب و شاید اثبات تمدن کهن ایران به عنوان قدیمیترین تمدن جهان می پردازیم تا در تورهای آفریقا با بازدید از این مکانها به هویت و کیستی خود بهتر پی ببریم!
ماداگاسکار کجاست؟
جزیره ماداگاسکار در شرق سواحل جنوب آفریقا، شرق موزامبیک و جنوب غربی اقیانوس هند قرار دارد. این جزیره که به دلیل تنوع گونه های گیاهی و جانوری به عنوان قاره هشتم جهان شناخته شده است، در حدود 88 میلیون سال پیش از شبه قاره هند جدا شد. جزیره ماداگاسکار یکی از آخرین جزایر بزرگی است که انسان ها در آن سکونت کردند. 135 میلیون سال قبل بر اثر تجزیه اَبَر قاره گندوانا که جزیره ماداگاسکار بخشی از آن بود، قاره آمریکا- آفریقا برای همیشه از این اَبَر قاره جدا شد. ماداگاسکار در حدود 88 میلیون سال قبل از شبه قاره هند جدا شد و دارای گونه های گیاهی و جانوری است که در هیچ جای جهان یافت نمی شود!
مکان های دیدنی و جذابیت های طبیعی ماداگاسگار آن را به یک اثر هنری شگفت انگیز و خارق العاده از جنگل های بارانی، درختان سربه فلک کشیده بائوباب، کوه های خیره کننده و جذابیت های گردشگری ساخته دست انسان تبدیل کرده است. مقصدی ویژه و خاص برای گردشگرانی که با گروه مسافرتی گردشگران شیراز تور آفریقا را انتخاب می کنند.
هنوز بحث های زیادی در مورد منشاء جمعیت این جزیره و زمان ورود اولین مهاجران در آن وجود دارد. اما وجود جمعیت های آفریقایی، آسیایی، هندی، آسترونیزیایی، عرب و ایرانی بر اساس انسانشناسی فیزیکی و فرهنگی، زبانشناسی و باستانشناسی اثبات شده است. اخیراً در دو پناهگاه صخره ای در شمال ماداگاسکار در سایت Teniky، آثار و ابزاری متعلق به حداقل 2000 قبل از میلاد کشف شده است.
سایت Teniky کجاست؟
سایت Teniky یک مکان باستانی با معماری مرموز و سنگ های تراشیده شده در مرکز-جنوب ماداگاسکار است که حدود 200 کیلومتر از کانال موزامبیک به غرب و 275 کیلومتر از اقیانوس هند به شرق فاصله دارد.
این شهر در قلب پارک ملی ایسالو واقع شده و با پیادهروی 20 کیلومتری در زمینهای ناهموار و با وجود درههای شیبدار قابل دسترسی است. اگرچه سازههای باستانشناسی در این سایت بیش از 100 سال پیش کشف شده، اما تاکنون فقط یک بنای آمفیتئاتر شکل گرفته در اثر فرسایش رودخانهای شناخته شده است.
سایت تنیکی یک سایت باستان شناسی منحصر به فرد در ماداگاسکار است، زیرا هیچ معماری مشابهی از چنین سنگ های تراشیده شده ای در هیچ جای جزیره یا در سواحل مجاور شرق آفریقا وجود ندارد. با وجود این، هنوز این احتمال وجود دارد که دریانوردان پرتغالی برای تلاش برای عبور از جزیره در این منطقه اقامت داشته باشند.
اکنون این سوال مطرح می شود که چه کسی مسئول معماری سنگ های تراش خورده و ساخت تراس در Teniky بوده است و چرا این افراد زندگی در چنین مکانی دور را در فاصله بیش از 200 کیلومتر از نزدیکترین ساحل انتخاب کردند؟ وجود سرامیک های چینی و آسیای جنوب شرقی اوایل هزاره دوم نشان دهنده مشارکت آن ها در تجارت از طریق اقیانوس هند است.
ریشههای زرتشتی ما ایرانیان هزاران کیلومتر دورتر در جزیره ای در ماداگاسگار چه می کردند؟
نکته قابل توجه در یافته های باستان شناسی اخیر در ماداگاسکار این است که تاکنون هیچ نمونه مشابهی از سبک معماری صخره ای در سایت تنیکی در کل جزیره ماداگاسکار یا سواحل شرق آفریقا یافت نشده است.
بر طبق گفته های گوئیدو شرورز Prof. Guido Schreurs ، استاد موسسه علوم زمین شناسی Associate Professor Structural Geology در دانشگاه برن سوئیس که به عنوان سرپرست این گروه تحقیقاتی کار می کند، در کمال تعجب و شگفتی فراوان نزدیک ترین شباهت های سبک معماری صخره ای از این نوع، هزاران کیلومتر دورتر در قاره ای دیگر و در استان فارس کشور ایران وجود دارد!
گوردخمه های سنگ تراشی شده در سایت تنیکی مربوط به مراسم تدفین مردگان با گوردخمه های زرتشتی در ایران شباهت بسیار دارد که قدمت آن ها به هزاره اول پیش از میلاد یا قبل تر برمی گردد.
قدمت آثار باستانی کشف شده در ماداگاسکار
سایت باستان شناسی Teniky در جنوب ماداگاسکار با معماری مرموز صخره ای خود در سراسر کشور ماداگاسکار و سواحل گسترده تر شرق آفریقا منحصر به فرد است. در نیمه اول قرن بیستم، بازدیدکنندگان سازههای باستانشناسی این سایت را به صورت درهای آمفیتئاتری شکل توصیف می کردند که در اثر فرسایش رودخانهای شکل گرفته بود. این سایت شامل تراسهای دستساز، طاقچهها یا گوردخمه های سنگتراشی شده در صخرههای شیبدار و پناهگاه صخرهای است که در اثر فرسایش رودخانه ایجاد شده است.
علاوه بر این دیوارهایی متشکل از بلوک های ماسه سنگ و طاقچههای سنگتراش شده، حوضهای سنگی و دیوارهای ماسهسنگ حکاکیشده بر روی تپهای در 2.5 کیلومتری غرب و همچنین معادن ماسهسنگ و دیوارهای سنگی در دره بین آنها وجود دارد. تعیین عمر و تاریخگذاری از طریق کربن رادیویی AMS از زغال چوب در حفاریهای طاقچههای سنگتراشی کشفشده و دیوارهای ماسهسنگ حکاکیشده نشان میدهد که آن ها در اواخر هزاره اول/اوایل هزاره دوم قرن بیستم ساخته شدهاند.
قدمت سرامیک های چینی و آسیای جنوب شرقی این سایت به قرن یازدهم تا چهاردهم می رسد، مطابق با عصر رادیوکربن. وجود این سرامیکهای وارداتی حاکی از آن است که کسانی که در Teniky زندگی میکردند در قرون وسطی از طریق اقیانوس هند تجارت می کردند، گرچه بیش از 200 کیلومتر از نزدیکترین ساحل فاصله داشتند!
شباهت های معماری صخره ای سایت Teniky با معماری صخره ای فارس در ایران
معماری های صخره ای یافت شده در جنوب ماداگاسکار هیچ نمونه مشابهی در این جزیره یا حتی سواحل و خشکی های دورتر در شرق آفریقا ندارد! و جالب است که نزدیک ترین شباهت های سبک معماری این آثار تاریخی در صخره ها و طاقچه های سنگ تراشی شده مناطقی از استان فارس ایران دیده می شود. جالب است که ماداگاسکار هزاران کیلومتر دورتر از ایران است و سبک معماری و زندگی مردم آن با اقوام ایرانی بسیار متفاوت و متمایز!
نزدیک ترین شباهت های سبک معماری صخرهتراشی در این سایت در ماداگاسکار به آثار باستانی و صخره های ایرانی، بهویژه در منطقه فارس مربوط می شود، جایی که طاقچهها و گوردخمه های سنگتراشی آن که به جوامع زرتشتی نسبت داده می شوند، دارای قدمتی مربوط به هزاره اول میلاد یا پیش از آن هستند.
گوردخمه های زرتشی در کدام شهرهای ایران یافت شده اند؟
گوردخمه های زرتشتی که به طور کلی برای نگهداری استخوان های متوفیان استفاده می شد، در زبان پهلوی “استودان” نامیده می شدند، “استو” به معنای استخوان و “دان” به معنای جایگاه و مکان نگهداری.
در آیین زرتشتیان برای تدفین مردگان حفره هایی در دل صخره های کوه ها ایجاد می کردند تا استخوان مردگان را پس از پوسیده و یا خورده شدن توسط لاشخورها و یا جوندگان به این مکان ها منتقل کنند. ساخت این استودان ها در دوره ساسانیان رواج داشت و نام متوفی روی آن ها حکاکی می شد.
گوردخمه های زرتشتی و یا در اصطلاح، استودان ها در شهرهای مرودشت و کازرون در استان فارس، سیراف استان بوشهر و شوشتر در استان خوزستان و در حال حاضر و در جدیدترین یافته پژوهشگران در اعماق جزیره ماداگاسکار در قاره آفریقا یافت شده است.
نزدیکترین شباهت آثار کشف شده با شهر سیراف در ایران
باستان شناسان با مقایسه طاقچهها و گوردخمه های سنگتراش شده با قدمت 1000 ساله در سایت Teniky در ماداگاسکار با ساختارهای مشابه در دیگر نقاط اقیانوس هند، نزدیکترین شباهتهای سبکی را در ایران یافتند. در انبوهی از سایتهای باستانشناسی ایران طاقچههایی برش خورده در دیوارههای صخرهای شیب دار وجود دارد که قدمت آن به هزاره پس از میلاد یا قبل از آن می رسد.
در شهر سیراف در استان بوشهر در جنوب ایران، صدها طاقچه با اندازه ها و شکل های مختلف در دیواره های صخره های شیب دار وجود دارد. سیراف در اواسط/اواخر هزاره اول یک بندر بزرگ و پررونق در خلیج فارس بود که در زمان ساسانیان (یعنی قبل از 656 پس از میلاد) اهمیت زیادی داشته است.
کاوشهای باستانشناختی گستردهای در سیراف توسط مؤسسه مطالعات ایرانی بریتانیا بین سالهای 1966 و 1973 انجام شد و خانهها و ساختمانهای تاریخی اسلامی نزدیک ساحل، گورستانها در تپههای پشت شهر نیز مورد بررسی قرار گرفتند.
Whitehouse وایت هاوس از وجود مقبره های اسلامی در دامنه های شیب دار به سمت جنوب در پشت شهر سیراف خبر می دهد. وجود طاقچه ها یا اتاقک های متعدد در دیواره های صخره های عمودی بر روی دامنه ها و در تنگه های شیب دار بسیار شگفت انگیز است. این طاقچهها تا 2 متر عرض و 1.5 متر ارتفاع شامل یک نیمکت سنگی و استخوانهای نسوخته انسان هستند کهWhitehouse آن ها را به عنوان مقبره تفسیر میکند.
بیشتر ایرانیان ابتدا در شهرها و سپس در روستاها بین قرن هشتم و دهم به دین اسلام گرویدند و این موج در قرن نهم به اوج خود رسید. اما بزرگ بن شهریار Buzurg ibn Shahriyar (1981) اشاره می کند که زرتشتیان هنوز در قرن دهم در شهر سیراف زندگی می کردند.
اسناد تاریخی، کاوشهای باستانشناسی و مطالعات ژنتیکی نشان میدهند که برخی از زرتشتیان در اواخر قرن هشتم ایران را ترک کرده و در غرب هند ساکن شدند، جایی که به پارسی ها معروف شد، یعنی مردم «پارس» یا «فارس»، خاستگاه آن ها در جنوب ایران.
شکل و اندازه طاقچه های سنگ تراش شده در سایت Teniky و سیراف، شباهت های زیادی با هم دارند. جدا از این شباهتها این واقعیت که در هر دو مکان دهانههای صخرهها هرگز به زمین نمیرسند، حائز اهمیت فراوانی است، زیرا نشان دهنده آیینهای تدفین زرتشتیان است که بر اساس آن جسد فرد متوفی نباید به زمین برخورد کند و برای جلوگیری از آلودگی باید آن را از عناصر طبیعی محافظت کرد.
تفسیر یافتن گوردخمه های زرتشتی در آفریقا
محققان و باستان شناسان یافتن گوردخمه های سنگ تراشی شده با قدمت هزاره اول پس از میلاد را به چند گونه تفسیر می کنند:
- گروهی از مردمی که در اواخر هزاره اول و اوایل هزاره دوم پیش از میلاد به جزیره ماداگاسکار آمده اند و در این جزیره سکونت کردند، آیین و دین و باورهای خود را با خود به این مکان آوردند و با همین سبک زندگی به پیش رفتند، یا
- گروهی از مردم از ابتدا در این جزیره زندگی می کردند و آیین و دین و باورهای خود را از جایی نیاوردند و در واقع از همان ابتدا به این آیین معتقد بودند و در طول زمان آن را گسترش دادند و این آیین و دین را تکامل یافته کردند، یا
- با وجود اینکه هنوز تحقیقات باستان شناسی بیشتری برای این فرضیه وجود دارد، احتمال دارد که گوردخمه های سنگ تراشی شده در ماداگاسکار به طور اتفاقی مشابه همین گوردخمه ها در ایران باستان باشد!
آیین تدفین مرده ها توسط زرتشتی ها
دین زرتشت یکی از قدیمیترین ادیان توحیدی در جهان و دین حکومتی غالب امپراتوری ساسانی ایران (224–656 پس از میلاد) است. مراسم تشییع جنازه زرتشتیان اجازه دفن مستقیم در خاک را نمی داد. در عوض، اجساد را در مکانهای نمایشی بالای زمین، که در زبان پهلوی “دخمه” نامیده میشود، بر بالای تپهها یا کوهها قرار می دادند.
در واقع جوامع زرتشتی استخوان های متوفی را خشک می کردند و برای جلوگیری از آلودگی زمین، در ظروفی به نام استودان قرار می دادند. پس از فتح امپراتوری ساسانی توسط اعراب در اواسط قرن هفتم و تحمیل اسلام برای مدت طولانی زرتشتیان و دیگر ادیان با هم همزیستی داشتند.
فقط معماری صخرهای در سایت Teniky نیست که به آیینهای زرتشتی اشاره میکند، بلکه وجود حوضها و میزهای سنگی با فرورفتگیها و دهانههای مستطیلی یا قوسیشکل نیز بر وجود این آیین تاکید می کنند. از این حوضها، میزها و سکوهای سنگی در مراسم آیینی زرتشتی برای نگه داشتن آب یا آتش استفاده می شد.
تحقیقات باستان شناسی بیشتری برای آزمایش این فرضیه و پاسخ به سؤالات زیر مورد نیاز است:
- این مهاجران برای اولین بار از کجا و چه زمانی به ساحل ماداگاسکار رسیدند؟
- چرا و چه زمانی آن ها به داخل این کشور نقل مکان کردند؟
- آن ها چگونه زندگی می کردند و چگونه با دیگر مردم جزیره تعامل داشتند؟
- چرا و چه زمانی این سایت متروک شد؟
چرا با تورهای آفریقا به جزیره ماداگاسکار برویم؟
جزیره ماداگاسکار از جمله مقاصد تفریحی و گردشگری خاص در جهان محسوب می شود و سفرهای تنهایی گردشگران به آن امکان پذیر نمی باشد. در واقع سفر به ماداگاسگار از طریق آژانس های معتبر مانند گروه مسافرتی گردشگران شیراز و تورهای آفریقا انجام می شود. دلایل سفر به جزیره ماداگاسکار با این گروه مسافرتی مطرح و معتبر در قالب تورهای آفریقا عبارت است از:
- امنیت و آرامش با خدمات تور و همراهی راهنماهای آشنا با فرهنگ و آداب و رسوم مردم آفریقا
- ناشناخته بودن این مقصد گردشگری برای بسیاری از گردشگران ایرانی
- رواج زبان فرانسه و ارائه راهنمایان تور آشنا به این زبان (عدم تسلط مردم به زبان انگلیسی)
- ارائه خدمات متنوع تورهای مسافرتی
سخن پایانی
حفاریهای باستانشناسی و کاوشهای میدانی باستان شناسان در سایت Teniky تنیکی در ماداگاسکار چشمانداز باستانشناسی بسیار بزرگتر و مهمتر از آنچه قبلاً شناخته شده بود را نشان میدهد. گوردخمه های سنگتراشی در این سایت شباهتهایی با همین آثار در مکان هایی در کشور ایران از جمله سیراف، کازرون، شوشتر و مرودشت دارند.
قدمت این گوردخمه ها به هزاره اول یا بیشتر برمی گردد و مربوط به مراسم تدفین زرتشتیان است. بر اساس بررسی های اخیر نمی توان این احتمال را رد کرد که بناهای باستانشناسی در این سایت کار گروهی از مردم باشد که آیینها و باورهای خاص آن ها پس از ورودشان به این جزیره شکل گرفته و تکامل یافته است و سازههای سنگتراشی شده آن ها به طور اتفاقی و تصادفی شباهتهای ظاهری به زرتشتیان ایران داشته باشد.
بهرحال مطالعات باستان شناسی بیشتری مورد نیاز است. تا همین جای کار نیز سفر به آفریقا و دیدن جزیره شگفت انگیز ماداگاسکار بسیار هیجان انگیز و جذاب است، چه برسد به اینکه بدانیم اجداد زرتشتی ما ایرانی ها در این مکان دورافتاده نیز زندگی کرده اند!
برای دیدن زیبایی های طبیعی و تاریخی منحصربه فرد این جزیره آفریقا با تورهای آفریقا گروه مسافرتی گردشگران شیراز همراه شوید تا سفری جذاب، بی نظیر و خاطره انگیز را تجربه کنید!
سوالات متداول
- گوردخمه های یافت شده در ماداگاسکار به کدام قوم و شهر ایران ارتباط دارند؟
گوردخمه های صخره ای یافت شده در ماداگاسکار به احتمال زیاد مربوط به آیین دفن مردگان زرتشتی و در شهرهای استان فارس (مرودشت و کازرون) می باشد.
- آیا جزیره ماداگاسکار برای گردشگران امن و امان است؟
جزیره ماداگاسکار مانند هر مقصد مسافرتی دیگر برای غریبه ها ناشناخته است، بنابراین رعایت کردن مواردی مانند مراقبت از پول نقد و اشیا گران قیمت و یا بیرون نرفتن از هتل در ساعات خلوت شب الزامی است.
- آیا امکان سفر به ماداگاسکار به تنهایی وجود دارد؟
خیر. سفر به ماداگاسکار از جمله سفرهای خاص محسوب می شود و فقط از طریق تورهای آفریقا با آژانس های مسافرتی معتبر مانند گروه مسافرتی گردشگران شیراز امکان پذیر است.